همه ما میدانیم برای روشن شدن خودرو و به حرکت در آمدنش، نیاز است تا قطعات و سیستم های موجود در آن به خوبی وظایف خود را انجام داده و اینکه خود ما نیز بهتر است اطلاعاتی هر چند مختصر در باره ی کارکرد خودرو و قطعات آن داشته باشیم. در همین خصوص مجموعه آریا گستر قرار است در این مطلب شما را با یکی از مهمترین سیستم های خودرو آشنا کرده و اطلاعاتی جامع و کامل را در اختیارتان قرار دهد که مطالعه آن خالی از لطف نیست.
1- پروانه یا فن و وظیفه مهم آن در خودرو چیست؟
اگر نگاهی به قطعات داخلی خودرو کرده باشید، متوجه وجود جسم پروانه مانندی در قسمت جلویی خودرو که در حال چرخیدن است، شده اید که به آن پروانه یا فن گویند. باید گفت که بدون وجود این قطعه بقا موتور خودرو امکان پذیر نیست چرا که در هر بار روشن شدن موتور و حرکت خودرو، دمای موتور به صورت چشمگیری بالا رفته و عدم کاهش این دما که ناشی از اشتعال و جرقه زنی است، باعث اختلال در کارایی قطعات ماشین و در نهایت کاهش راندمان خودرو شده، در نتیجه این فن خودرو است که با عمل خنک سازی باعث جلوگیری از افزایش دما و اختلالات خواهد شد.
عملکرد پروانه فن خودرو به چه صورت است؟
همانطور که گفتیم در موتور خودرو بر اثر عمل احتراق گرمای فوق العاده زیادی تولید و مقدار زیادی از آن به محیط داده میشود. حال گرمای موتور به آب خودرو که توسط پمپی به نام واترپمپ (Water Pomp) در حال چرخیدن دور موتور است، داده شده که آب گرم باید در نقطه گرمایش گرفته شود تا موتور خودرو خنک شود. آب پس از چرخیدن به دور موتور وارد رادیاتور شده و آنجا طی دو فرایند 1- عبور از یک مسیر طولانی با سطح مقطع کم و 2- برخورد هوای محیط با آب در تمام مدت عبور از رادیاتور، خنک میشود. در ادامه عبوردادن هوای محیط و به جریان انداختن آن در رادیاتور با کمک پروانه صورت میگیرد. در حقیقت پروانه و یا همان فن خودرو نقش یک دمنده را ایفا میکند.
انواع فن که برای خودروها به کار برده میشود عبارتند از
فن مکانیکی
در حال حاضر از این نوع فن ها در خودروها استفاده نمیشود. آغاز کارایی فن های مکانیکی با گرفتن نیرو از میل لنگ به واسطه پولی و تسمه انجام میشد و اصلی ترین دلیلی که باعث منسوخ شدن فن های مکانیکی شد گرفتن انرژی و کاهش راندمان و قدرت موتور، استهلاک و ایجاد صدای بسیار زیاد بود.
فن برقی (الکتریکی)
این نوع فن ها از سیستم کاملا کاربردی برخوردارند و امروزه به صورت گسترده در صنعت خودرو سازی مورد استفاده قرار می گیرند. الکتروموتور که تامین کننده چرخش پروانه فن بوده، در این سیستم نقش مکملی دارد و اینکه انرژی مورد نیاز برای عملکرد الکتروموتور توسط باتری ماشین تامین شده و در نتیجه هرگز نمی توان شاهد کاهش راندمان موتور خودرو بود.
فن برقی متشکل از اجزایی نظیر پروانه، رله های کنترلی، ECU، الکترو موتور، فشنگی دمای آب و سنسور آب (خودروهای انژکتوری) است که هماهنگی و نظم مشخصی در تکمیل عملکرد یکدیگر دارند.
موتورفن خودرو
در قسمت اول این مطلب با پروانه فن خودرو آشنا شدید، حال می خواهیم درباره ی موتور فن خودرو که رابطه مستقیم با پروانه فن خودرو دارد، صحبت کنیم و اطلاعات لازم را در اختیارتان قرار دهیم. موتور فن خودرو؛ از ضروری ترین قطعات محسوب میشود چرا که مربوط به بخش سیستم خنک کننده خودرو بوده و وظیفه مهمی در نگهداشتن دمای موتور خودرو در یک محدوده مشخص دارد. به عبارت ساده تر نوعی موتور الکتریکی یا همان آرمیچر پرقدرت بوده که وقتی انرژی الکتریکی به آن اعمال میشود، مانند یک پنکه شروع به چرخش میکند. یعنی یک پروانه پلاستیکی روی آن تعبیه شده به نام پروانه فن که چرخش ان توسط موتور فن صورت میگیرد.
عملکرد موتور فن بدین گونه است که آب داغ شده درون سیلندر خودرو زمان آزاد شدن ترموستات وارد رادیاتور آب شده که شما برای سرد کردن آب درون رادیاتور نیاز به یک موتور فن و پروانه دارید. موتور فن باعث چرخش پروانه شده در نتیجه هوای خنک را با سرعت به رادیاتور پرتاب کرده و باعث خارج شدن گرمای رادیاتور و در نتیجه باعث کاهش دمای آب درون رادیاتور میشود. این نکته به خاطر بسپارید که اگر این قطعه به خوبی کار خود را انجام ندهد، آب درون رادیاتور به خوبی خنک نمیشود و در نتیجه خودروی شما جوش آورده و احتمال سوختن واشرسرسیلندر دور از انتظار نیست. پس بهتر است که به کارکرد این قطعه توجه و هر چند وقت یکبار آن را چک کنید. برای خرید موتور فن کلیک کنید.
انواع موتور فن خودرو
موتور فن خودرو دارای دو نوع تک دور و دو دور است که در زیر به شرح هر یک پرداخته ایم.
1- موتور فن رادیاتور تک دور
همانطور که از نامش پیداست این مدل فقط یک حالت برای چرخاندن پروانه دارد و اینکه میتوان بیشتر در خودروهای قدیمی آن را دید که نیاز به خنک سازی بالا نیز ندارند. چرا که معمولا خودروهای قدیمی کولر ندارند و برای استفاده از کولر فشار بیشتری به خودرو وارد شده و دمای آن از حالت عادی بالاتر می رود. بنابراین باید سرعت موتور فن افزایش پیدا کند. پس نیاز به دور تند در این خودروها احساس نمی شود.
2- موتور فن رادیاتور دو دور
این نوع موتور فن بر خلاف مدل قبلی دارای دو نوع دور کُند و دور تُند است و در حالت عادی برای خنک کردن رادیاتور برای چند دقیقه فن روی دور کند فعال شده و پس از خنک سازی فن خاموش میشود که این کار توسط رله فن صورت میگیرد. در شرایط خاص مانند سربالایی ها و زمانی که کولر خودرو را روشن بوده و نیاز به خنک سازی بیشتری احساس میشود، میتوان از دور تند فن استفاده کرد.
چگونگی خارج کردن موتور فن خودرو
شاید برخی از افراد صاحب خودرو به تمیزی موتور فن اهمیت داده و دوست داشته باشند که خود برای تمیزی و رفع معایب آن اقدام نمایند. لذا این بخش را اختصاص داده ایم به تعمیر و یا تمیزکاری این قطعه که نیازمند باز کردن اتصالات مربوط به موتور فن و جداسازی آن است. در همین راستا میتوانید مراحلی که در زیر آمده است را دنبال کرده و موتور فن خودرویتان را جدا و تمیز نمایید.
جایی که میتوانید به موتور فن خودرو دسترسی داشته باشید، قسمت میانی کاپوت جلویی است. پس ابتدا باید پیچ های سینی فن را باز کرده و آن را از اتومبیل جدا نمایید. مرحله بعد خارج کردن فن بعد از خروج سینی آن به واسطه جدا نمودن همه خارها و پیچ های متصله به آن است. در نهایت بعد از انجام این مراحل موتور فن خارج شده و باید بدانید که انجام این مراحل باید با دقت صورت گیرد و موتور فن با احتیاط خارج شود.
مرحله تمیزکاری موتور فن خودرو
بعد از خارج کردن موتور فن نوبت به تمیزکاری آن میرسد. ابتدا باید به بررسی وجود و یا عدم هر گونه جسم خارجی یا داخلی اضافی به پروانه فن ها پرداخت. بعد از آن لق بودن پروانه، رله و یا سایر اتصالات دیگر را چک کنیم و دقت کنیم که بخش های مختلف این قطعه دچار رسوب گرفتگی نشده باشند. اگر احیاناً این حالت ها را مشاهده نمودید میتوانید از یک قلم مو و یا دستمال نرم تمیز استفاده کنید. در نهایت پس از عملیات تمیز کاری و یا رفع مشکلات موجود با دقت و احتیاط موتور فن را سرجایش قرار داده و اتصالات آن را کاملا محکم نموده و هر کدام را در جای خود تعبیه کنید.
علت شکستن پروانه ماشین
شکستن پروانه ماشین می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد که برخی از آنها عبارتند از:
دلایل مکانیکی
- تراز نبودن پروانه: اگر پروانه به درستی تراز نشده باشد، ممکن است در حین کار لرزش کرده و در نهایت بشکند.
- خرابی بلبرینگ‌ها: بلبرینگ‌های خراب باعث ایجاد اصطکاک بیش از حد و افزایش دمای پروانه شده و در نهایت منجر به شکستن آن می‌شوند.
- خوردگی: خوردگی پروانه به دلیل تماس با مواد شیمیایی، آب نمک یا سایر عوامل خورنده می‌تواند باعث ضعیف شدن و شکستن آن شود.
- خستگی فلز: با گذشت زمان و کارکرد زیاد، فلز پروانه دچار خستگی شده و در نهایت می‌شکند.
- نصب نادرست: نصب نادرست پروانه می‌تواند باعث ایجاد تنش‌های داخلی شده و در نتیجه شکستن آن شود.
دلایل حرارتی
- گرمای بیش از حد موتور: گرم شدن بیش از حد موتور می‌تواند باعث انبساط و انقباض ناگهانی پروانه شده و در نهایت منجر به شکستن آن شود.
- نقص در سیستم خنک‌کننده: مشکلات در سیستم خنک‌کننده مانند کمبود آب رادیاتور یا خرابی واتر پمپ می‌تواند باعث افزایش دمای موتور و در نتیجه آسیب به پروانه شود.
دلایل خارجی
- برخورد با اجسام خارجی: برخورد پروانه با اجسام خارجی مانند سنگ، چوب یا سایر اشیا می‌تواند باعث شکستن آن شود.
- تصادف: در صورت تصادف، نیروهای وارد شده به موتور ممکن است باعث آسیب دیدن یا شکستن پروانه شوند.
چه علائمی نشان دهنده خرابی موتور فن و در نتیجه پروانه خودرو است؟
همانطور که ذکر شد پروانه فن جزو حیاتی ترین بخش سیستم خنک کننده هر خودرویی به حساب می آید و از آنجا که پروانه ارتباط مستقیمی با موتور فن دارد لذا عدم کارکرد مناسب موتور فن ممکن است باعث ایجاد اختلالاتی در کارکرد موتور و دیگر قطعات شود. بنابراین در این قسمت چند مورد از مواردی که باعث خرابی موتور فن و پروانه خواهد شد را بازگو میکنیم و شما به محض متوجه شدن این علائم باید برای تعمیر و تعویض آن ها اقدام نمایید.
افزایش بیش از حد دمای آب رادیاتور
در بالا ذکر کردیم که آب موجود در رادیاتورها پس از پمپاژ شدن و خنک کردن محیط اطراف موتور، دچار افزایش دما شده و وظیفه فن ها پایپن آوردن دمای این آب است. بنابراین می توان نتیجه گرفت که اگر این قطعه به درستی کار نکند نمی تواند آب درون رادیاتور را خنک کرده و به دمای مورد نظر برساند.
شنیدن صداهای غیرطبیعی و یا تق تق کردن در قسمت جلویی خودرو
پروانه فن در قسمت جلویی خودرو تعبیه شده است و شکستن این پروانه ها و یا اختلال در کار کردن شان به هر دلیلی باعث ایجاد صدایی تق تق مانند در قسمت جلویی خودرو می شود که بهتر است بلافاصله از وجود یا عدم وجود اختلال در این قسمت اطمینان حاصل کنیم.
از کار افتادن واتر پمپ
اگر واتر پمپ دچار مشکل شود، ممکن است در عملکرد پروانه فن نیز تاثیرگذار باشد چرا که عملکرد این دو قطعه کاملا مرتبط با هم بوده و ممکن است در اثر خنک نشدن آب موجود در رادیات، واتر پمپ ها نیز به علت دمای بالای آب دچار آسیب دیدگی شوند.
تفاوت پروانه و فن الکتریکی در خودرو
در سیستم خنک‌کاری خودرو، دو نوع اصلی فن برای گردش هوا و خنک‌سازی موتور استفاده میشود: پروانه و فن الکتریکی. هر یک از این دو نوع فن، مزایا و معایب خاص خود را دارند و در شرایط مختلفی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
پروانه (فن مکانیکی)
- نحوه کار: پروانه به طور مستقیم به میل‌لنگ موتور متصل است و با چرخش موتور به حرکت در می‌آید. به عبارت دیگر، پروانه به صورت مکانیکی و توسط موتور خودرو به چرخش در می‌آید.
- مزایا:
- نیازی به منبع تغذیه جداگانه ندارد.
- ساختار ساده و هزینه نگهداری پایین.
- در دورهای بالای موتور، بازدهی بالایی دارد.
- معایب:
- به دلیل اتصال مستقیم به موتور، در زمان خاموش بودن موتور، امکان خنک‌کاری وجود ندارد.
- در هوای گرم و ترافیک سنگین، ممکن است به اندازه کافی موتور را خنک نکند.
- ایجاد صدای بیشتر نسبت به فن‌های الکتریکی.
فن الکتریکی
- نحوه کار: فن الکتریکی توسط یک موتور الکتریکی به حرکت در می‌آید. این موتور الکتریکی معمولاً توسط یک ترموستات کنترل میشود و در صورت نیاز به خنک‌کاری بیشتر، به طور خودکار روشن میشود.
- مزایا:
- قابلیت کنترل دقیق سرعت و میزان هوای عبوری.
- امکان کارکرد در زمان خاموش بودن موتور (مثلاً برای خنک کردن سیستم تهویه).
- ایجاد صدای کمتر نسبت به پروانه‌های مکانیکی.
- کارایی بهتر در شرایط مختلف آب و هوایی و ترافیک.
- معایب:
- نیاز به منبع تغذیه جداگانه (باتری خودرو).
- هزینه اولیه بالاتر به دلیل وجود موتور الکتریکی.
- پیچیدگی بیشتر سیستم نسبت به پروانه‌های مکانیکی.
روشن شدن چراغ چک یا همان هشدار خودرو
چراغ چک؛ سیستم هشدار دهنده ای است که امروزه در همه ی خودروها تعبیه میشود و یک آپشن فوق العاده کاربردی محسوب میشود. نقش مهم این چراغ آگاه سازی راننده نسبت به وجود یک یا چند نوع اختلال در خودرو است. بنابراین قابل توجه است بدانید که در صورت مشاهده روشن بودن این چراغ بلافاصله خودرو خود را نزد مکانیک برده تا آن را عیب یابی نماید.
به طور کلی باید گفت مشاهده علائمی نظیر ارتعاشات زیاد، ضعف در عملکرد و یا عدم کارایی فن، صداهای غیرطبیعی و روشن شدن چراغ هشدار، رابطه مستقیم با خرابی موتور فن و پروانه دارند که اگر پیگیری نشوند، عملکرد صحیح خودرو کاهش میابد.
در نهایت
دانستیم که از سیستم های حیاتی و مهم که وجود آن در هر وسیله نقلیه ای ضروری است، سیستم خنک کننده موتور بوده چرا که این سیستم شرایطی را فراهم می آورد تا موتور اتومبیل در دمای استاندارد تعریف شده خود کار کرده و اجازه بالاتر رفتن و یا پایین تر آمدن دما را از دمای استاندارد تعریف شده برای آن نمیدهد. بنابراین باعث خوشحالی مجموعه آریا گستر است که اجزای مهم این سیستم خنک کننده را که شامل موتور فن و پروانه است به طور جداگانه تعریف و در اختیار شما همراهان گرامی قرار داده است.
مطالعه مقاله : لوازم یدکی خودرو چیست؟ از سایت آریا گستر
سخن آخر
عصر حاضر، عصری پر از مدرنیته و تکنولوژی در همه زمینه ها مخصوصاً صنعت خودروسازی بوده که اکثر افراد بشریت به دنبال سر در آوردن از آن هستند. این امر با تحقیق و مطالعه میسر خواهد بود و به همین منظور هستند کسانی که خود نیز علاقه به سر در آوردن و همچنین در اختیار گذاشتن اطلاعاتشان برای دیگر افراد دارند. خود من یکی از همین افراد هستم و خوشحالم که میتوانم مطالبی را پیرامون خودرو و قطعات آن نوشته و در اختیار شما همراهان گرامی قرار دَهم. امیدوارم از مطالعه اینچنین مطالبی نهایت استفاده را ببرید. پیشنهاد می کنیم برای بررسی تمام محصولات سایت به صفحه خرید عمده لوازم یدکی خودرو مراجعه کنید.
