حتما لازم نیست تا مالک خودرو و یا راننده باشید که نام شمع خودرو این قطعه حیاتی به گوشتان رسیده باشد. قطعه ای با کارایی فراوان که از آغاز تولید خودروهای مدرن با موتورهای درون سوز همراه صنعت خودرو سازی بوده و از تجهیزات اصلی در خودرو به حساب می آیند. شاید به نظر برخی این قطعه کوچک است و کم اهمیت ولی این را بدانید اهمیت هر یک از تجهیزات خودرو به ابعاد آنها نیست بلکه بسته به کارایی آنها دارد. در ادامه قرار است به بررسی و اهمیت و وظیفه شمع خودرو بپردازیم. پس ما را از لطف مطالعه این راهنما بی نصیب ننمایید.
شمع خودرو چیست؟
احتراق، امری است ضروری برای حرکت خودروهایی که کارشان با سوخت فسیلی انجام میگیرد. حال این احتراق توسط ابزاری کوچک به نام شمع انجام میشود که محل استقرار آن در داخل موتور و در بالای سیلندر بوده و پس از مکش سوخت به داخل سیلندر با یک جرقه کوچک موجب انفجار آن می شود و برای جرقه زنی نیازمند یک ولتاژ بالاست. بخش فلزی شمع که جرقه از میان آن ساتع میشود، از جنس مس، پلاتینیوم و یا ایریدیوم است. همچنین متشکل از بخش های مختلفی چون عایق، الکترود، واشر و … است که در قسمت های بعد به شرح هر یک میپردازیم.
نحوه عملکرد شمع خودرو به چه صورت است؟
نقش شمع؛ انتقال انرژی الکتریکی باتری به سیلندرها و ایجاد جرقه برای احتراق درون آنها است و بدین صورت است که عمل جرقه زدن توسط باتری خودرو که ولتاژ اولیه را تامین میکند، صورت میگیرد. در این فرایند قطعه ای به کرا گرفته میشود به نام کوئل که از سیم پیچی های القایی تشکیل شده و وظیفه آن دریافت ولتاژ پایین از باتری، تقویت جریان آن و انتقال آن به سمت شمع خودرو است. ولتاژ دریافتی توسط دو الکترود مثبت و منفی که در شمع وجود دارد، گرفته شده و جریان آن را دوباره افزایش داده و منجر به بالا رفتن ولتاژ گازهای موجود در محفظه میشوند، در ادامه رسانای جریان الکتریکی شده و احتراق سوخت فسیلی شروع میشود.
نکته مهم اینکه ولتاژ دریافتی به طور معمول عددی بین ۱۲۰۰۰ تا ۲۵۰۰۰ ولت بوده که موجب یونیزه شدن گازهای بین الکترودهای مرکزی و جانبی شمع شده و ایجاد جریان و در نتیجه احتراق می کند.
انواع شمع ها از نظر حرارتی، جنس و تعداد الکترود
طراحی شمع ها به یک شکل نیست و از انواع مختلفی تشکیل شده اند که هر یک از آنها برای نوعی موتور خودرو تولید شده و مورد استفاده است که عبارتند از:
شمع سرد؛ از نوع پایه کوتاه بوده که برای عملکرد در موتورهای با دمای بالا طراحی شده اند و میتوانند سریعا گرمای ایجاد شده در اثر جرقه زنی را کاهش دهند.
شمع نیمه گرم؛ از نوع بلندتری نسبت به شمع سرد برخوردارند بنابراین توان انتقال حرارتی کمتری داشته و پایه بلند آنها درگیری حرارتی شان را با محفظه احتراق و دمای حاصل از جرقه زنی بالاتر میبرد.
شمع گرم؛ پایه این نوع شمع از دو نوع قبلی بلندتر است و حرارت را کمتر منتقل میکنند و برای عملکرد در موتورهای با دمای پایین طراحی شده اند که گرمای خود را دیرتر از دست داده و در نتیجه میتوانند رسوبات باقی مانده حاصل از احتراق را در روی خود شمع بسوزانند.
شمع نیکلی؛ این شمع جنس الکترودهای آن از آلیاژ نیکل بوده و دارای طول عمر کوتاهی هستند.
شمع های سوزنی؛ جرقه زنی در این شمع ها به دلیل ساختار الکترود مثبت شان، دقیق بوده و شعله انفجار حاصل از جرقه زنی آن ها بزرگتر است بنابراین به کمک آن ها احتراق به صورت کامل در سیلندر صورت میگیرد.
شمع های معمولی؛ الکترود مثبت در این شمع ها از جنس نیکل بوده و سرِگِرد و تخت الکترودشان دقت جرقه زنی را پایین آورده بنابراین کیفیت احتراق کاهش می یابد که منجر به خام سوزی و بالا رفتن مصرف سوخت میشود. این نوع شمع مقاومت حرارتی بالایی داشته و از طول عمر کمتری نسبت به شمع های سوزنی برخوردارند.
شمع مسی؛ که الکترود مرکزی آن از جنس مس با روکش آلیاژ نیکل بوده و قطر آن نسبت به دیگر شمع ها بیشتر است پس نیاز به ولتاژ بیشتری برای انجام وظایف خود دارد. از آنجا که آلیاژ نیکل نرم بوده و دوام کمتری دارد، زمان تعویض شمع مسی نسبت به سایر شمع ها نیز کمتر است.
شمع پلاتینیومی؛ همانطور که از نامش مشخص است، جنس الکترودهای آن از آلیاژ پلاتینیوم بوده و دارای طول عمر بالا هستند. میتوانند دمایی تا ۲۵۰۰ درجه سانتیگراد را تحمل کنند و تا ۱۰۰ هزار کیلومتر کارکرد مفید نیز داشته باشند.
شمع ایریدیومی؛ الکترود اینگونه شمع ها نیز از جنس ایریدیوم بوده و دارای طول عمر بالاتری نسبت به شمع های پلاتینیومی هستند.
شمع های چند الکترودی؛ این نوع شمع خودرو از چند الکترود منفی برخوردار بوده که باعث طول عمر بسیار بالاتر میگردند. نتیجه این طول عمر بالا بر اثر خوردگی قطب منفی به دلیل جرقه زنی و خورده شدن الکترود است که جای خود را با الکترود نزدیکتر به قطب مثبت عوض میکنند.
رنگ های دور شمع خودرو نشانه چیست؟
رنگ دور شمع خودرو، به خصوص در قسمت عایق سرامیکی آن، میتواند اطلاعات مهمی درباره وضعیت موتور و نحوه احتراق سوخت در آن به ما بدهد. رنگ‌های مختلف، نشانه‌های متفاوتی از وضعیت موتور دارند. در ادامه به بررسی برخی از رایج‌ترین رنگ‌ها و دلایل آنها میپردازیم:
رنگ‌های رایج و دلایل آنها
- سفید مایل به خاکستری یا زرد مایل به خاکستری و قهوه‌ای: این رنگ معمولاً نشانه احتراق کامل و سالم است. عایق نوک شمع در این حالت سالم است و موتور به طور صحیح کار میکند.
- سیاه یا دودی: وجود لایه ضخیمی از دوده روی عایق شمع، نشان‌دهنده مخلوط سوخت و هوا غنی است. این میتواند به دلایل مختلفی مانند تنظیم نبودن کاربراتور، فیلتر بنزین کثیف، انژکتورهای گرفته یا مشکل در سیستم جرقه‌زنی رخ دهد.
- زرد: زرد شدن چینی شمع ممکن است به دلایلی مانند سوخت نامناسب، استفاده از روغن یا سوخت نامناسب، آلودگی هوا، استفاده بیش از حد، دماهای بالا و ترکیب شیمیایی محیط برگردد. این مشکل معمولاً نشانه‌ای از مشکلات در عملکرد موتور یا شرایط اطراف آن است.
- روغنی: روغنی شدن شمع ماشین معمولا به دلیل ورود روغن به سیلندرها و سپس به سر شمع‌ها اتفاق می‌افتد. این مشکل میتواند به دلیل خرابی حلقه‌های روغن، ساقه سوپاپ‌ها یا هد گسکت باشد.
- قرمز: وجود رسوبات قرمز رنگ روی شمع معمولاً به دلیل استفاده از سوخت با افزودنی‌های فلزی است. این رسوبات میتوانند به الکترودهای شمع آسیب برسانند.
دلایل دیگر تغییر رنگ شمع
علاوه بر موارد ذکر شده، عوامل دیگری نیز میتوانند بر رنگ شمع تأثیر بگذارند:
- نوع سوخت: استفاده از سوخت‌های با کیفیت پایین یا حاوی ناخالصی‌ها میتواند باعث تغییر رنگ شمع شود.
- کیفیت روغن موتور: روغن موتور با کیفیت پایین یا فرسوده میتواند باعث ورود روغن به محفظه احتراق و تغییر رنگ شمع شود.
- تنظیم نبودن سیستم جرقه‌زنی: اگر سیستم جرقه‌زنی به درستی تنظیم نشده باشد، میتواند باعث احتراق ناقص و تغییر رنگ شمع شود.
- خرابی سنسور اکسیژن: این سنسور نقش مهمی در تنظیم نسبت هوا و سوخت دارد. خرابی آن میتواند باعث تغییر رنگ شمع شود.
شمع ماشین از چه اجزایی تشکیل شده است؟
این قطعه کوچک و مهم که بروی سر سیلندر قرار گرفته از اجزای مختلف زیر تشکیل شده که هر کدام را به طور مجزا شرح داده ایم:
عایق چینی
جنس آن از اکسید آلومینیوم یا آلومین با یک لایه لعاب شیشه ای به عنوان پوشش خارجی است که این لایه خارجی به رنگ سفید روی شمع دیده شده و از جذب آلودگی توسط عایق جلوگیری میکند و منافذ آن را کامل می‌پوشاند. مزیت وجود عایق، به وجود آوردن استحکام لازم برای شمع در برابر فشارها و حرارت بالا است.
بدنه شمع
از جنس فولاد بوده که شمع را روی سیلندر محکم نگه میدارد. آچارخور بالای آن و رزوه پایین آن قرار دارد. بین بدنه و سرسیلندر از واشری جهت عایق بندی و جلوگیری از نفوذ مخلوط سوخت و هوا به بیرون از سیلندرها استفاده میشود.
ترمینال شمع
در بالاترین قسمت بدنه شمع و بخشی که از عایق بیرون می زند، تعبیه شده که به وایر متصل شده و ناقل قوی الکتریسیته است. ترمینال در برابر زنگ زدگی مقاومت بالایی دارد.
پایه شمع
پایه شمع و یا رزوه به سر سیلندر متصل بوده و روی آن بسته میشود به طوری که با محفظه احتراق هم سطح باشد. اگر این پایه بیش از حد بلند یا کوتاه باشد، شمع دچار خودسوزی میشود. شمع ها از نظر اندازه و قطر پایه به دو دسته پایه بلند و پایه کوتاه تقسیم شده که با توجه به موتور و سرسیلندر هر خودرو مورد استفاده قرار می‌گیرند.
الکترود مثبت
به عنوان الکترود مرکزی شمع شناخته میشود و در وسط چینی واقع شده و از آلیاژ‌های فولادی مانند فولاد- نیکل، فولاد- کروم یا فولاد- منگنز تولید میشوند. دلیل وجود این آلیاژ، دارا بودن مقاومت لازم در برابر حرارت است. گاهی این الکترود دو تکه ساخته میشود و در بین این دو تکه از یک مقاومت با جنس شیشه ای مخصوص به کار میرود که طول عمر شمع را بالا میبرد. به تازگی در شمع ها از الکترود مرکزی با جنس مس پوشیده شده از نیکل کروم استفاده میشود که علاوه بر مقاومت حرارتی بالا، رسانای الکتریسیته خوبی است. بین الکترود مثبت و عایق چینی یک فاصله هوایی وجود دارد که فضای انبساط الکترود را فراهم میکند. الکترود مثبت، الکتریسیته را از ترمینال تا محفظه احتراق منتقل میکند.
الکترود منفی
به بدنه یا پایه شمع وصل بوده که الکترود کناری نام دارد. جنس آن آلیاژ نیکل- کروم است و به شکل زائده ای، انتهای پایه و در اطراف الکترود مثبت میتوان آن را مشاهده نمود.
گپ
گپ یا شکاف؛ فاصله بین دو الکترود مثبت و منفی را گویند که بسیار دقیق اندازه گیری و تنظیم میشود. این فاصله براساس نیاز‌های موتور متفاوت بوده و نقش مهمی را در مناسب بودن شمع برای موتور ایفا میکند. همچنین جرقه زنی زمانی بهتر صورت میگیرد که فاصله گپ بیشتر باشد.
علائمی که نشان از خرابی شمع خودرویتان میدهد
اگر هر زمان یکی از علائم و نشانه های زیر را مشاهده کردید، بدانید که شمع خودرویتان فرسوده شده و خراب و باید برای تعویض آن اقدام نمایید.
۱- خام سوزی یا به عبارتی درست کار نکردن خودرو
یعنی هر زمان شمع نتواند به درستی کار کند و جرقه لازم را نزند و مخلوط سوخت را به طور کامل نسوزاند، موتور خودرو به درستی کار نمیکند و به اصطلاح به خام سوزی افتاده است. که این خام سوزی به مرور کاتالیست خودرو را دربرگرفته و موجب افزایش میزان آلایندگی خودرو میشود.
۲- زمانی که از اگزوز صدا خارج شود
ممکن است در برخی مواقع، هنگام دور گرفتن موتور صداهایی عجیب و قریب از سوی اگزوز به گوش برسد که نشان از خرابی شمع است. اگر این مشکل ادامه دار بود، بهتر است به مکانیک مراجعه کرده تا از خرابی شمع های خودرو اطمینان پیدا کنید و برای تعویض آن ها اقدام نمایید.
برای مشاهده باقی محصولات آریاگستر کلیک کنید: شمع و وایر امکو
۳- ممکن است رنگ شمع ها تغییر کرده باشد
زمانی پی به این موضوع خواهید برد که شمع ها باز شوند و در یک مکان روشن شمع ها دیده شده و تغییر رنگ آنها را ببینید که میتواند سیاه دودی و یا روغنی- قهوه ای شدن باشد که هر کدام دلایل خاص خود را دارند.
۴- خودرو هنگام شتاب گیری با مشکل مواجه میشود
زمانی که شمع خودرو فرسوده شود، خودرو دیگر شتاب همیشگی را نخواده داشت چون انرژی مورد نیاز را نمیتواند به درستی تامین کند. همچنین لرزش خودرو هم میتواند برگردد به خرابی شمع ها.
۵- وقتی چراغ چک خودرو روشن شود
روشن شدن چراغ چک یا هشدار خودرو میتواند دلیل های مختلف زیادی داشته باشد و شمع خودرو نیز زمانی که حال خوبی نداشته باشد و وضعیت آن وخیم باشد، یکی از دلایل روشن شدن چراغ چک است.
۶- روشن شدن خودرو به سختی انجام میشود
زمانی که اتومبیل شما به سختی روشن شود و یا اینکه خاموش شود، ممکن است مشکل آن برگردد به خرابی شمع، بنابراین غلبه بر اینرسی سکون در زمان توقف خودرو نیازمند انرژی زیادی بوده که در زمان روشن شدن به میزان بیشتری انرژی نیاز دارد.
این کارها را انجام دهید تا بتوانید طول عمر شمع خودرویتان را افزایش دهید
-
از خرید جنس نامرغوب شمع خودداری کنید
به هنگام خرید همیشه دقت کنید که از چه نوع برندی خرید میکنید چرا که برندهای مختلف زیادی در بازار وجود دارد ولی مهم معتبر بودن آن برند و با کیفیت بودن محصولات تولیدی آن برند است. همچنین سراغ برندهای چینی و یا برندهای نامعتبر نروید.
-
تعویض آن بعد از طی مسافت معینی
همانطور که میدانید شمع هم مانند برخی قطعات خودرو به طور دائم کار نمیکند و معمولا باید بعد از طی مسافتی معین تعویض شوند. بنابراین حداکثر کیلومتری تعویض برای شمع های استاندارد بین ۲۰ تا ۳۰ هزار کیلومتر، شمع های پلاتینیوم ۵۰ تا ۶۰ هزار کیلومتر و شمع های ایریدیوم چیزی بین ۸۰ تا ۱۶۰ هزار کیلومتر است.
-
تمیز کردن آلودگی های آن
سعی کنید به تمیزی آن اهمیت دهید و زمانی که روغن گرفته و یا دچار آلودگی شده است، آن را تمیز کنید و به تنظیم کردن آن نیز اهمیت دهید. بنابراین با انجام این امور میتوانید به درست کار کردن شمع و همچنین افزایش دوام و ماندگاری آن کمک کنید.
مطالعه مقاله بهترین مارک های شمع خودرو از سایت آریا گستر
نتیجه گیری
در طول این مقاله به هر آنچه که لازم بود درباره ی شمع، اشاره کردیم و باید به این باور رسیده باشید که این قطعه در عین کوچک بودن ولی خیلی مهم و پرکاربرد است و راندمان و نحوه عملکرد آن بروی کارکرد خودرو تاثیر گذار است. بنابراین کارایی نامناسب آن ممکن است آسیب های جبران ناپذیری را برای موتور در پی داشته باشد و همچنین منجر به افزایش سوخت و آلاینده ها میشود. توصیه ما به شما این است که برای خرید و انتخاب شمع اطمینان حاصل کنید که مناسب وسیله نقلیه شما باشد و از جایی که گزینه و انتخاب های زیادی موجود است، میتوانید از فروشندگان لوازم یدکی در این زمینه نیز کمک بگیرید.
سخن آخر
عصر حاضر، عصری پر از مدرنیته و تکنولوژی در همه زمینه ها مخصوصاً صنعت خودروسازی بوده که اکثر افراد بشریت به دنبال سر در آوردن از آن هستند. این امر با تحقیق و مطالعه میسر خواهد بود و به همین منظور هستند کسانی که خود نیز علاقه به سر در آوردن و همچنین در اختیار گذاشتن اطلاعاتشان برای دیگر افراد دارند. خود من یکی از همین افراد هستم و خوشحالم که میتوانم مطالبی را پیرامون خودرو و قطعات آن نوشته و در اختیار شما همراهان گرامی قرار دَهم. امیدوارم از مطالعه اینچنین مطالبی نهایت استفاده را ببرید. پیشنهاد می کنیم برای بررسی تمام محصولات سایت به صفحه خرید عمده لوازم یدکی خودرو مراجعه کنید.
